عسل در تاریخ آراء دانشمندان
.
عسل واژه عربی است که به فارسی انگبین نامیده می‌شود. این مادۀ شیرین و لذیذ توسط زنبور عسل از شهد گل‌ها جمع آوری و پس از تغییرات لازم در سلول های مومی شان کندو ذخیره می‌شود در تعریف جامع عسل که در 1906 در آمریکا ارائه شده است. عسل را ماده‌ای مترشح از مواد قندی درختان و شهد گل دانسته‌اند که پس از تغییر و دگرگونی درون سلول‌های قاب ذخیره می‌شود.
از نگاهی دیگر، عسل یکی از هدیه‌های ارزنده و ارزشمند طبیعت است که قرآن کریم از آن با تعبیر «فیه شفاءٌ للناس» (شفای مردم در آن است) یاد می‌کند. با توجه به روایات و احادیث متعدد، پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) نیز در زمان حیات خویش از آن استفاده می‌کرده اند و خواص شفابخش آن را در درمان انواع بیماری‌ها یادآور شده‌اند.
بی‌تردید اهمیت عسل در طب قدیم به مراتب بیشتر از زمان حاضر بوده است.
ابن سینا فیلسوف و بزرگترین شخصیت پزشکی ایرانی، هزار سال پیش در کتاب قانون خود، نسخه‌های زیادی بر پایۀ عسل و موم تجویز می‌کرد و خواص شفابخش عسل را در درمان انواع بیماری‌های یادآور شده است. وی می نویسد: «عسل در هنگام زیاد شدن بلغم، اندرون را تقویت، نیرو را زیاد و اشتها را باز می‌کند». به عقیده وی عسل غذایی است که در سلامت و تقویت بدن مؤثر است؛ عسل حاحظه را نیرو می‌بخشد و گذشته را در ذهن زنده می‌کند و اندیشه را پاک و زبان را می‌گشاید».
و همچنین بقراط حکیم، پدر پزشکی و بنیان گذار طب یونانی حدود 2500 سال پیش که بیش از 107 سال عمر کرد ، پیوسته عسل می‌خورد. و در مورد اهمیت عسل چنین داشته است: «هر دارویی نیز از مواد غذایی درست می‌شود و متقابلاً هر غذای نیز جانشین دارو می گردد. عسل به این هر دو شرط جوابگوست». او در درمان بیشتر بیماری ها از جمله زخم ها عسل تجویز می کرد.
باستانشناسان معتقدند قبایل بدوی با جمع‌آوری عسل آشنا بوده اند. عده‌ای دربرداشت عسل از وسایل دودکننده استفاده می‌کردند و عده ای برای داشتن عسل از لانه هایی که در صخره‌های تیز و مرتفع سنگی و در دره‌های عمیق قرار گرفته بود، جان خود را به خطر می‌انداختند. در بعضی قبایل افرادی به طور منظم تنه توخالی درختان را بررسی و آن ها را برداشت عسل علامت گذاری می کردند. عسل در زندگی معنوی، اجتماعی و اقتصادی مصریان باستان نیز نقش مهمی داشته است. از حکاکی های به جا مانده در پرستش‌گاه‌ها و دخمه‌های مردگان چنین بر می‌آید که عسل در آن روزگار اهمیت ملی زیادی داشته است.
در پاپیروس‌ها به اهمیت دارویی عسل و به ترکیب آن با شیر در بیشتر داروها اشاره شده است. مصریان قدیم از نوع کوشاب که از جو، عسل و گندم تهیه می شده است. به مقدار زیاد استفاده می کردند؛ زیرا الکل در دسترس آنها نبود. کتاب مذهبی یهودیان، تورات، از سرزمین موعود چنین یاد می‌کند که در آن نهرهایی از عسل و شیر جاری است.
در انجیل، مسیحیان از عسل به عنوان مظهر فراوانی و نعمت یاد شده و در طومار بحرالمیت نیز ازعسل نام برده شده است، ولی از زنبورداری اثری نیست. در یونان باستان نیز عسل یکی از هدایای گران بهای طبیعت انگاشته می شد. یونانیان چنین می‌پنداشتند که خدایان چون خوراک بهشتی می خورند، فناناپذیر و ابدی گشته‌اند. آنها تصور می‌کردند عسل یکی از اجزای مهم این خوراک بهشتی است.
ارسطو، فیلسوف بزرگ یونانی، عقیده دارد عسل خواص ویژه‌ای دارد که اثری استثنایی بر جسم آدمی می‌گذارد. همچنین دموکریت، فیلسوف مشهور یونانی که بیش از صد سال عمر کرد، با غذا عسل می‌خورد. وقتی از او سؤال شد چگونه می‌توان سلامتی را حفظ کرد، در پاسخ گفت: «عسل بخورید و بدن را با روغن ماساژ دهید».
جالینوس حکیم نیز معتقد بود عسل در درمان بعضی از بیماری ها اعجاز می کند. او برای درمان مسمومیت‌ها، امراض معده و سرطان جوف دهان از عسل استفاده می کرد.
فیثاغورث، در آثار پزشکی خود تأیید می‌کند که عسل خواص پزشکی قابل ملاحظه و بسیار متنوعی دارد. وی و پیروانش از شیوۀ غذایی منحصر به گیاه و عسل پیروی می‌کردند.
در یک درمانگاه اختصاصی در زوریخ ـ که پنجاه سال پیش به وسیلۀ دکتر بیرشربنر تأسیس شده است ـ انواع بیماری‌های با روش دقیق گیاه‌خواری همراه با عسل درمان می شود. به عقیدۀ بینان‌گذاران این درمانگاه، آدمی برای داشتن تندرستی کامل باید خوراکی‌های طبیعی مرکب از سبزی‌های تازه و میوه‌ها، فرآورده‌های لبنی و به جای قند از عسل استفاده نماید.
تجربیات پزشکی نشان داده است که انگور در درمان بیماری‌های کبد، پورۀ سیب‌زمینی در درمان بیماری معده و کومیس (شیر تخمیر شدۀ مادیان، الاغ و گاو) و داروی سل مفید است و در صورتی که این فرآورده‌ها با عسل استفاده می شوند، اثرشان تشدید می‌شود.
امروز در طب سنتی و گیاهی، عسل به دلیل خواص و طعم استثنایی خود اهمیت زیادی دارد و می تواند به تنهایی یا همراه با سایر گیاهان دارویی مورد استفاده قرار گیرد. معمولاً در این روش از عسل برای شیرین کردن جوشانده، دم کرده، خیسانده های گیاهی مخلوط با عصاره و پورۀ میوه‌ها، سبزی ها، همراه با پودر (ساییده) گیاهان و به طور کلی در تهیه پمادها، ضمادها و همچنین سایر مصارف بهداشتی و طبی استفاده شده می‌شود.
در حال حاضر، گیاه درمانی به علت تأثیر تدریجی گیاهان دارویی در مقایسه با داروهای شیمیایی، مورد توجه زیادی قرار دارد و از حالت تجربی بدوی و از پوستۀ جادویی و اسرارآمیز خود درآمده و تأثیر آن از نظر بالینی و علمی به اثبات رسیده است.
در روش گیاه درمانی با عسل باید نوع بیماری، به خصوص بیماری‌های حاد و مزمن دقیقاً تشخیص داده شود و سپس برای معالجۀ آن اقدام گردد و این کار فقط به عهده پزشک معالج است.
به طور کلی، زنبور عسل همواره در طول تاریخ مورد احترام بشر بوده است. در تمام کتاب‌های آسمانی مانند قرآن کریم و سایر کتب مقدس، نوشته‌های قدیمی یونان و رم، افسانه‌های کهن قوم اسلاو، کتاب مقدس هندوان و ... از زنبور عسل به عنوان یک حشرۀ مفید و پرکار و از عسل به عنوان ماده ای نیروزا و شفابخش یاد شده و انجیل، عسل را مظهر فراوانی و نعمت دانسته است. در قرآن کریم یک سوره به نام «نحل» به زنبور عسل اختصاص داده شده است. و از عسل در آیه 68و69 به عنوان موهبت الهی و شفابخش یاد شده است.